www.wikidata.de-de.nina.az
Das Bestiarium von Aberdeen University of Aberdeen Library Univ Lib MS 24 ist eine Bilderhandschrift die in England vermutlich gegen Ende des 12 Jahrhunderts entstanden ist Darstellung Adam gibt den Tieren ihren Namen fol 5r des Bestiarium von AberdeenDas Bestiarium ist aussergewohnlich wegen seiner aufwendigen Illustrationen die reichlich mit Blattgold uberzogen sind und wissenschaftlich bedeutsam wegen des Reichtums seiner kodikologischen Daten und seiner engen Verwandtschaft mit dem Bestiarium von Ashmole Das Buch blieb unvollendet so dass Skizzen und detaillierte Anweisungen fur seine Kolorierung und Zusammenstellung erhalten sind 1 Inhaltsverzeichnis 1 Geschichte 1 1 Herkunft 2 Einordnung 3 Inhalt und Ausstattung 3 1 Die Schopfung 3 2 Wilde Tiere Bestiae 3 3 Das Vieh Pecora 3 4 Kleintiere Minuta animala 3 5 Die Vogel Aves 3 6 Die Kriechtiere Serpentes 3 7 Die Wurmer Vermes 3 8 Die Fische Pisces 3 9 Die Baume und Pflanzen De arboribus 3 10 Die Natur des Menschen De natura hominis 3 11 Die Steine Lapides 4 Siehe auch 5 Literatur 6 Weblinks 7 EinzelnachweiseGeschichte BearbeitenDie Bilderhandschrift mit der Bezeichnung No 518 Liber de bestiarum natura wurde erstmals im Jahr 1542 im Bestandsverzeichnis der Old Royal Library im Palace of Westminster erwahnt 2 Sie enthalt selbst auch einen Stempel der Bibliothek die nach der Klosterauflosung durch Konig Heinrich VIII wesentlich vergrossert wurde 1 In einem Bibliothekskatalog der Marischal College Library in Aberdeen von 1726 wurden erstmals Beschadigungen bzw Textentnahmen vermerkt Das Bestiarium von Aberdeen hat grosse Ahnlichkeiten mit dem Bestiarium von Ashmole MS Ashmole 1511 das in der Bodleian Library der Universitat Oxford deponiert ist 2 Trotz Unterschieden in mehreren Darstellungen wird vermutet dass die Bilderhandschriften aus derselben Hand stammen wenn sie auch zu verschiedenen Zeiten entstanden 3 Herkunft Bearbeiten Die genaue Entstehungsgeschichte und Herkunft des Bestiariums vor 1542 kann nicht eindeutig belegt werden Xenia Muratova schlagt aufgrund eines Vergleichs mit einer Gruppe verwandter Manuskripte eine Herkunft in den nordostlichen Midlands vor 4 Andere Forscher haben es mit der augustinischen Bridlington Priory in Verbindung gebracht oder fur eine sudostliche Herkunft pladiert 1 Die Zeder fol 34r konnte einen Hinweis auf sein Mazenatentum und seine Funktion geben In anderen Bestiarien weist dieses Bild oft auf den Mazen oder Widmungstrager hin Hier wird eine Frau gezeigt die eine Taube halt es konnte sich um die Jungfrau Maria Ekklesia oder die Weisheit handeln Aussergewohnlich sind die starken Abnutzungserscheinungen am oberen Rand als ob ein Leser das Buch haufig umgedreht hatte um es einem Publikum vielleicht Generationen von Laienbrudern in einem Kloster zu zeigen 1 Einordnung BearbeitenDer Altertumsforscher M R James teilte Anfang des 20 Jahrhunderts die ihm bekannten Bestiarien auf Grund ihrer inhaltlichen Zusammensetzungen in vier Familien ein Das Bestiarium von Aberdeen ist demnach eines der etwa 20 bekannten Exemplare der sogenannten Zweiten Familie Second Family die wahrend des 12 Jahrhunderts entstanden sind 5 Zur Ersten Familie gehorte die allegorische Naturlehre Physiologus und die Etymologiae von Isidor von Sevilla Das Aberdeen Bestiarium hat im Vergleich dazu fast die doppelte Anzahl von Kapiteln mit Zusatzmaterialien u a aus De mirabilibus mundi von Solinus und Hexaemeron von Ambrosius und ist nach den Kategorien von Isidor gegliedert 6 Die Ausgestaltung ist eindeutig romanisch uppig und kraftvoll mit einer Vorherrschaft satter Blau und Rottone und charakteristischen weissen Hervorhebungen Obwohl der Figurenstil aus dem spaten 12 Jahrhundert stammt erinnert der anmutige schwarze Umriss der Tiere an fruhere Bestiarien z B Cambridge U Lib MS Ii 4 26 Die Abbildungen des Aberdeen und Ashmole Bestiariums Oxford Bodleian Lib MS Ashmole 1511 sind eng miteinander verwandt obwohl die Ashhmole Figuren langlich elegant und eher gotisch sind Ein Vergleich von Majestas Domini Aberdeen fol 4v und Ashmole fol 8v verdeutlicht die unterschiedlichen Stile Beide Bucher scheinen im selben Skriptorium von einer unbekannten dritten Version kopiert worden zu sein Die sowohl wahrend als auch nach der Anfertigung entstandenen Einstechlocher zum Kopieren der Illustrationen deuten darauf hin dass sein Skriptorium ein wichtiges Zentrum fur die Bestiariumsproduktion war 1 Inhalt und Ausstattung BearbeitenDie auf Latein verfasste Handschrift enthalt 103 Folia auf Pergament und misst 30 2 21 cm 7 Das Bestiarium von Aberdeen beginnt mit einem Schopfungszyklus ganzseitiger Miniaturen welcher mit der Benennung der Tiere durch Adam und einer Majestas Domini abschliesst 1 Es ist eines der wenigen Bestiarien die die Schopfungsgeschichte miteinbeziehen Die Beschreibung zu jedem Tier wird durch ein Portrat oder eine erzahlende Illustration eingeleitet 1 Ausserdem enthalt es Texte und Bilder uber Vogel die aus dem De avibus von Hugh von Fouilloy ubernommen wurden 6 Nach der Zahlweise von Blattern Folium in der Handschriftkunde steht im Folgenden recto abgekurzt r fur Vorderseite und verso abgekurzt v fur Ruckseite Die Schopfung Bearbeiten nbsp Folio 2 recto Erschaffung der Vogel und Fische nbsp Folio 8 recto Der Tiger Tigris nbsp Folio 8 verso Der Pardel Pardus nbsp Folio 9 recto Der Panther Panther nbsp Folio 11 verso Die Hyane Yena nbsp Folio 13 recto Ein Satyr Satyrs nbsp Folio 15 recto Das Einhorn Monoceros nbsp Folio 21 recto Das Hausschaf Aries nbsp Folio 21 recto Das Lamm Agnus nbsp Folio 35 verso Der Nachtreiher Nicticorax nbsp Folio 55 verso Der Phoenix Fenix kehrt seine Flugel der Sonne zu nbsp Folio 56 recto Der Phoenix Fenix steigt aus der Asche nbsp Folio 65 recto Der Baum namens Peridexion mit Tauben und lauernden Drachen Perindens nbsp Folio 65 versofol 1r Schopfungsbericht uber die Erschaffung von Himmel und Erde 1 Buch Mose 1 1 5 fol 1v Erschaffung des Himmelsgewolbes und Trennung des Wassers 1 Buch Mose 1 6 8 fol 2r Erschaffung der Vogel und Fische 1 Buch Mose 1 20 23 fol 2v Erschaffung der Tiere 1 Buch Mose 1 24 25 fol 3r Erschaffung der Menschen Adam und Eva 1 Buch Mose 1 26 28 31 2 1 2 fol 4v Jesus Christus auf seinem Thron Majestas Domini Offenbarung des Johannes 4 5 Matthausevangelium 25 31 fol 5r Adam gibt den Tieren ihren Namen Illustration eines Textes von Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 2 1 8 XII 8 1 9 fol 5v Text Adam gibt den Tieren ihren Namen Omnibus animantibus fol 5v Quadrupedie Quadrupes Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 4 fol 5v Vieh Pecus Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 5 6 fol 5v Packtiere Iumentum Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 7 fol 5v Herde Armentum Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 8 Wilde Tiere Bestiae Bearbeiten fol 7r Incipit liber de naturis bestiarium Anfang des Buches uber die Natur der Tiere fol 7r De leonibus Panthera leo Lowe Physiologus Kap 1 Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 2 3 6 fol 8r Tigris Panthera tigris Tiger Isidor von Sevilla Etymologiae Book XII 2 7 fol 8v De Pardo Panthera pardus Leopard Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 2 10 11 fol 9r De Panthera Panthera Panther Physiologus Kap 16 Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 2 8 9 Verglichen mit dem Ashmole Bestiarium fehlen nach fol 9v die Seiten auf denen folgende Tiere aufgefuhrt waren die Antilope Antalops das Einhorn Unicornis der Luchs Lynx der Greif Gryps und ein Abschnitt uber den Elefanten Elephans fol 10r De Elephante Elephantidae Elephant Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 2 14 Physiologus Kap 43 Ambrosius Sechstagewerk Buch VI 35 Solinus Collectanea rerum memorabilium xxv 1 7 fol 11r De Castore Castor Biber fol 11r De animali quod dicitur ibex Capra ibex Alpensteinbock fol 11v De Yena Hyaena Hyaena Physiologus Kap 24 Solinus Collectanea rerum memorabilium xxvii 23 24 fol 12r De bonnacon Fabelwesen Bonnacon Solinus Collectanea rerum memorabilium xl 10 11 fol 12v Simie Anthropoidea Affen fol 13r De satiris Mischwesen Satyr fol 13r De cervis Cervidae Hirsche fol 13v De cervis forts fol 14r De capre Capra Ziegen fol 14v Caprea Capra aegagrus Wildziege fol 15r De monocero Fabelwesen Einhorn Solinus Collectanea rerum memorabilium lii 39 40 fol 15r De urso Ursidae Baren fol 15v De leucrota Leucrota Solinus Collectanea rerum memorabilium lii 34 Verglichen mit dem Ashmole Bestiarium fehlen nach fol 15v die Seiten auf denen folgende Tiere aufgefuhrt waren Krokodile Crocodilus der Mantikor Mantichora und ein Abschnitt von dem Parandrus Parandrus fol 16r De parandro Fabeltier Parandrus Solinus Collectanea rerum memorabilium xxx 25 fol 16r De vulpe Vulpini Fuchs fol 16v De eale Fabelwesen Yale Fabeltier Solinus Collectanea rerum memorabilium lii 35 fol 17r De lupo Canis lupus Wolf fol 17v De lupo forts fol 18r De natura canum Canidae Hunde fol 18v De natura canum forts fol 19r De natura canum forts fol 19v De natura canum forts fol 20r De natura canum forts Das Vieh Pecora Bearbeiten fol 20v De ove Ovis Schafe Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 9 Ambrosius Sechstagewerk Book VI 20 fol 21r De vervece Ovis gmelini aries Bock Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 10 11 fol 21r De agno Ovis gmelini aries Lamm Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 12 Ambrosius Sechstagewerk Buch VI 28 fol 21r De hyrco Capra aegagrus hircus Hausziege Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 14 fol 21v Hedus Capra aegagrus hircus Ziegenjunge Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII i 13 fol 21v De apro Sus scrofa Wildschwein Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 27 fol 21v De iuvenco Bos taurus Hausrind Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII i 28 fol 21v Taurus Bos taurus Bulle Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 29 Verglichen mit dem Ashmole Bestiarium fehlen nach fol 21v zwei Seiten auf denen folgende Tiere aufgefuhrt waren der Ochse Bos das Kamel Camelus das Dromedar Dromedarius der Hausesel Asinus der Wildesel Onager Onagro und ein Teil des Abschnitts uber das Pferd Equus fol 22r De equo part Equus caballus Pferd Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 41 56 Hugh von Fouilloy III xxiii fol 22v De equo part forts fol 23r Mulus Hybride Maultier Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 1 57 60 Kleintiere Minuta animala Bearbeiten fol 23v De musione Felis silvestris catus Katze Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 2 38 fol 23v De muribus Mus Maus Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 3 1 fol 23v De mustela Mustela Wiesel Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 32 Physiologus Kap 21 fol 24r De talpa Talpidae Maulwurf Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 3 5 fol 24r De ericiis Erinaceidae Igel Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XII 3 7 Ambrosius Sechstagewerk VI 20 fol 24v De formicis Formicidae Ameisen Physiologus 12 Ambrosius Sechstagewerk Buch VI 16 20 Die Vogel Aves Bearbeiten fol 25r Hic incipit de avibus Aves Vogel fol 25v De pennis deargentatis columbe Columba Tauben siehe Psalm 68 13 fol 26r De columba et accipitre Tauben und Habichte Accipitridae Habichtartige fol 26v Hic incipit de tribus columbis Tauben forts fol 27r Mistice de columba Die mystischen Aspekte der Taube fol 27v Item de columba Auch uber die Taube fol 28r De columbe pedibus De pennis deargentatis Die Fusse und die Feder der Taube fol 28v De posterioribus dorsi columbe De colore alarum Die Farben und Schwanzfedern der Taube fol 29r De oculis columbe De colore reliqui corporis De diversis proprietatibus columbe Die Augen die Farbe der Charakter der Taube fol 29v De aquilone et austro ventis Uber den Nordwind und den Sudwind Windrichtung fol 30r Item de accipitre Uber den Habicht fol 31r De turture Streptopelia turtur Turteltaube fol 32v De palma De palma et turture Arecaceae Palme Palma fol 33v De cedro Cedrus Zedern fol 34v De pellicano Pelecanus Pelikane fol 35v De nicticorace Nycticorax nycticorax Nachtreiher fol 36r De epopo Upupidae Wiedehopfe fol 36v De pica Pica Pica Elster fol 37r De corvo Corvus corax Kolkrabe fol 38v De gallo Gallus gallus domesticus Hahn fol 41r De strucione Struthionidae Strauss fol 44r De vulturibus Aegypiinae Altweltgeier oder Geier fol 45v De gruibus Gruidae Kraniche fol 46v De milvo Milvus Milane fol 46v De psitaco Psittaciformes Papageien fol 47r De ibice Threskiornithinae Ibisse fol 47v De yrundine Hirundinidae Schwalben fol 48v De ciconia Ciconiidae Storche fol 49v De merula Turdus merula Amsel fol 50r De bubone Bubo bubo Uhu fol 50v De hupupa Upupa Wiedehopfe fol 51r De noctua Athene noctua Steinkauz fol 51r De vespertilione Chiroptera Fledermaus fol 51v De gragulo Garrulus Rabenvogel fol 52v De lucinia Luscinia megarhynchos Nachtigall fol 53r De ansere Anserini Ganse fol 53v De ardea Ardeidae Reiher fol 54r De perdice Perdix perdix Rebhuhn fol 54v De altione Halcyoninae Lieste oder Baum Eisvogel fol 55r De fulica Fulica atra Blasshuhn oder Blesshuhn fol 55r De fenice Phonix Mythologie fol 56v De caladrio Caladrius weisser Vogel der Mythologie und Teil der christlichen Ikonographie fol 57v De coturnice Coturnix coturnix Wachtel fol 58r De cornice Corvus corone Aaskrahe fol 58v De cigno Cygnus Schwan fol 59r De anatibus Anatidae Ente fol 59v De pavone Phasianidae Pfau fol 61r De aquila Aquila Adler fol 63r De apibus Apiformes Biene fol 64v De arbore que dicitur perindens Peridexion mythischer Baum und Teil der christlichen Ikonographie Die Kriechtiere Serpentes Bearbeiten fol 65v De serpentibus Serpentes Schlangen fol 65v De draconibus Draco Drache ein Fabelwesen fol 66r De basilisco Basilisk ein mythisches Tier fol 66v De regulis regulus auch Sibilus lateinische Begriffe fur Basilisk fol 66v De vipera Vipera Echte Ottern fol 67v De aspide Vipera aspis Aspisviper fol 68v De scitali serpente Serpens eine mythologische Schlange fol 68v De anphivena Amphisbaena Fabelwesen das als Schlange oder als Drache geschildert wird fol 68v De ydro Fabelwesen Wasserschlange fol 69r De boa angue Boidae Boa fol 69r De iaculo Fabelwesen eine mythologische Schlange die von Baumen springen kann fol 69v De sirenis Fabelwesen Sirene fol 69v De sepe Fabelwesen eine giftige Schlange fol 69v De dipsade Fabelwesen eine giftige Schlange fol 69v De lacerto Lacertilia Echsen fol 69v De salamandra Caudata Salamander oder Schwanzlurche fol 70r De saura serpente Lacertilia Echsen fol 70v De stellione Molch fol 71r De natura serpentium Vom Wesen der Schlangen Die Wurmer Vermes Bearbeiten fol 72r Incipit de vermibus Wurmer Die Fische Pisces Bearbeiten fol 72v Incipit de piscibus In Bezug auf die Fische fol 73r De balena Mysticeti Bartenwale fol 73r De belua que dicitur serra Pristidae Sagefische fol 73r De delfinibus Delphinidae Delfine fol 73v De porcis marinis Elasipodida Seegurken fol 73v De cocodrillo Crocodylia Krokodile fol 73v Mullus Mullidae Meerbarben oder Seebarben fol 74r bis fol 77v Uber Fische forts Die Baume und Pflanzen De arboribus Bearbeiten fol 77v Arbores Baum fol 78v De ficu Ficeae Feigen fol 79r Item de arboribus Wieder von Baumen fol 79r Morus Morus Maulbeeren fol 79r Sicomorus Ficus sycomorus Maulbeer Feige fol 79r Avellane glandes Corylus Haseln fol 79r Juglans Juglandaceae Walnussgewachse fol 79r Pinee nuces Pinus pinea Pinie fol 79r Amigdale Prunus dulcis Mandelbaum fol 79r Castanee Castanea Kastanien fol 79v Ilex Ilex Stechpalmen fol 79v Fagus Fagoideae Buchen fol 79v Cilicicon Ceratonia siliqua Johannisbrotbaum fol 79v Pistatia arbor Pistacia vera Pistazie fol 79v Pinee nuces Pinus rigida Pech Kiefer fol 79v Abies Abies Tannen fol 79v Cedrus Cedrus Zedern fol 80r Cipressus Zypressen fol 80r Juniperus Juniperus Wacholder fol 80r Platanus Platanaceae Platanen fol 80r Quercus Quercus Eichen fol 80r Fraxinus Fraxinus Eschen fol 80r Alnus Alnus Erlen fol 80v Ulmus Ulmus Ulmen fol 80v Populus Populus Pappeln fol 80v Salix Salix Weide fol 80v Buxus Buxus Buchsbaume Die Natur des Menschen De natura hominis Bearbeiten fol 80v Isidor von Sevilla Die Natur des Menschen Ysidorus de natura hominis Isidor von Sevilla Etymologiae Buch XI 1 1 Buch XI 2 37 fol 89r Isidor von Sevilla uber die Teile des menschlichen Korpers Ysidorus de membris hominis fol 91r Die sechs Lebensphasen des Menschen De etate hominis Die Steine Lapides Bearbeiten fol 93v De lapidibus igniferis Zundstein umgangssprachlich Feuerstein hier allegorisch fol 94v De lapide adamas Diamant fol 96r De lapide qui dicitur mermecoleon Fabelwesen Mermecolion fol 96v Versus Poesie fol 97r Lapis in fundamento muri Gestein fol 97r Primus lapis in fundamento muri est Jaspis Jaspis fol 97r Secundus Saphirus Saphir fol 97r Tercius Calcedonius Chalcedon fol 97v Quartus Smaragdus Smaragd fol 98r Quintus Sardonix Onyx fol 98r Sextus Sardius Karneol fol 98v Septimus crisolitus Chrysoberyll fol 98v Octavus Berillus Beryll fol 99r Nonum topazius Topas fol 99v Decimum crisopassus Chrysopras fol 99v Undecimum Iacinctus Zirkon fol 100r Duodecimum Amatistus Amethyst fol 100r bis fol 103v De effectu lapidum Von Steinen ihre Eigenschaften und ihre Wirkung Siehe auch BearbeitenHauptwerke der romanischen BuchmalereiLiteratur BearbeitenM R James Hrsg The bestiary being a reproduction in full of the ms LI 4 26 in the University Library Cambridge with supplementary plates from other manuscripts of English origin and a preliminary study of the Latin bestiary as current in England Oxford University Press 1928 S 59 74 Florence McCulloch Mediaeval Latin and French Bestiaries University of North Carolina Press Chapel Hill 1962 Lenelotte Moller Ubersetzerin Die Enzyklopadie des Isidor von Sevilla Marix Wiesbaden 2008 ISBN 978 3 86539 177 3 Xenia Muratova Beasts and Birds of the Middle Ages In Willene B Clark Meradith T McMunn Hrsg Workshop Methods in English Late Twelfth Century Illumination and the Production of Luxury Bestiaries University of Pennsylvania Press Philadelphia 1989 ISBN 0 8122 8147 0 S 53 63 Franz Unterkircher Bestiarium Die Texte der Handschrift MS Ashmole 1511 der Bodleian Library Oxford in Lateinischer und Deutscher Sprache Akademische Druck u Verlagsanstalt Graz 1986 ISBN 3 201 01310 2 Weblinks Bearbeiten nbsp Commons Aberdeen Bestiary Sammlung von Bildern Videos und Audiodateien The Aberdeen Bestiary Project University of Aberdeen Onlineversion des Bestiariums mit Transkription Ubersetzung Kommentar und Bibliographie englisch David Badke The Medieval Bestiary Manuscript Univ Lib MS 24 Aberdeen Bestiary Einzelnachweise Bearbeiten a b c d e f g Aberdeen Bestiary In Colum P Hourihane Hrsg The Grove Encyclopedia of Medieval Art and Architecture Oxford University Press 2013 Abgerufen am 22 November 2020 bei Oxford Reference Beschrankter Zugriff a b History of the Aberdeen Bestiary University of Aberdeen abgerufen am 30 August 2019 The Relationship with Oxford Bod MS Ashmole 1511 University of Aberdeen abgerufen am 30 August 2019 Xenia Muratova The Bestiaries an Aspect of Medieval Patronage In S Macready F H Thompson Hrsg Art and Patronage in the English Romanesque London 1986 S 118 144 Florence McCulloch Mediaeval Latin and French Bestiaries Uberarbeitete Auflage University of North Carolina Press Chapel Hill 1962 S 36 a b What is a Bestiary University of Aberdeen abgerufen am 9 November 2019 englisch Manuscript Univ Lib MS 24 In The Medieval Bestiary David Badke 16 Januar 2011 abgerufen am 6 November 2019 englisch Abgerufen von https de wikipedia org w index php title Bestiarium von Aberdeen amp oldid 233024994